Illness name: mania ภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
Description: Mania หรือภาวะแมเนีย คือ ภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ ซึ่งเป็นความผิดปกติทางอารมณ์ที่ผู้ป่วยมักรู้สึกตื่นตัวอยู่ตลอดเวลา อารมณ์ดีผิดปกติ มีพลังงานในการทำกิจกรรมต่าง ๆ สูงมาก ทั้งยังถูกดึงความสนใจได้ง่าย มักเกิดขึ้นในผู้ป่วยโรคไบโพลาร์ (Bipolar Disorder) โดยภาวะนี้อาจเกิดขึ้นสลับกับภาวะซึมเศร้า ซึ่งอาจทำให้เกิดความยากลำบากต่อการเรียน การทำงาน และการใช้ชีวิต อย่างไรก็ตาม หากผู้ป่วยได้เข้ารับการรักษาและดูแลอย่างเหมาะสมก็อาจมีโอกาสที่จะใช้ชีวิตประจำวันตามปกติได้ Mania เป็นความผิดปกติทางอารมณ์ที่ส่งผลให้ผู้ป่วยมีพลังงานมากผิดปกติ ซึ่งส่งผลต่อทั้งร่างกายและจิตใจ โดยอาการอาจรุนแรงขึ้นจนจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล โดยทั่วไป ผู้ป่วยภาวะ Mania อาจมีอาการ ดังนี้ สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง เมื่ออาการของภาวะ Mania ลดลง ผู้ป่วยอาจมีอาการซึมเศร้าหรือรู้สึกผิดเกี่ยวกับพฤติกรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในระหว่างที่มีอาการ และหากผู้ป่วยมีอาการทางจิต เช่น เห็นภาพหลอน หูแว่ว หลงผิด และหวาดระแวง เป็นต้น ผู้ป่วยอาจไม่สามารถแยกแยะระหว่างสิ่งที่เกิดขึ้นจริงกับสิ่งที่เกิดจากอาการประสาทหลอนดังกล่าวได้ นอกจากนี้ ยังมีภาวะไฮโปแมเนีย (Hypomania) ซึ่งมีลักษณะเดียวกันแต่อาการจะไม่รุนแรงเท่าภาวะ Mania โดยผู้ป่วยอาจมีพลังงานในการทำกิจกรรมต่าง ๆ สูงกว่าปกติจนบุคคลรอบข้างสังเกตได้ แม้อาการจะไม่รุนแรงมาก และผู้ป่วยภาวะ Hypomania มักไม่จำเป็นต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล แต่ภาวะนี้ก็อาจส่งผลต่อการดำเนินชีวิตของผู้ป่วยได้เช่นกัน ทั้งนี้ ขณะเกิดอาการ ทั้งผู้ป่วยภาวะ Mania และ Hypomania อาจไม่รู้ตัวหรือไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ที่เกิดขึ้น แม้ผู้อื่นจะแจ้งให้ผู้ป่วยทราบถึงพฤติกรรมที่ผิดปกติแล้วก็ตาม ดังนั้น หากผู้ป่วยหรือบุคคลใกล้ชิดพบเห็นอาการที่คาดว่าอาจเป็นสัญญาณของภาวะนี้ ควรไปพบแพทย์หรือพาผู้ป่วยไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจรักษาอย่างเหมาะสม ภาวะ Mania อาจเกิดจากสาเหตุหรือปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ดังนี้ การวินิจฉัยภาวะ Mania อาจมีความซับซ้อน เนื่องจากผู้ป่วยภาวะนี้อาจไม่ทราบว่าตัวเองมีอาการผิดปกติ โดยในเบื้องต้นแพทย์อาจซักประวัติทางการแพทย์ ตรวจร่างกาย และสอบถามเกี่ยวกับประวัติการใช้ยา ซึ่งผู้ป่วยจะต้องแจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับการใช้ยาทุกชนิด ทั้งยาที่แพทย์สั่ง ยาที่ซื้อใช้เอง ผลิตภัณฑ์อาหารเสริม รวมถึงสารเสพติดต่าง ๆ อย่างละเอียด ทั้งนี้ โดยทั่วไปแล้วแพทย์จะวินิจฉัยว่าผู้ป่วยมีอาการของภาวะ Mania ได้ก็ต่อเมื่อผู้ป่วยมีอาการป่วยเป็นเวลาอย่างน้อย 1 สัปดาห์ขึ้นไป อย่างไรก็ตาม หากผู้ป่วยมีอาการรุนแรงจนต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล แพทย์อาจวินิจฉัยว่าผู้ป่วยประสบภาวะ Mania ได้แม้จะมีอาการแสดงให้เห็นน้อยกว่า 1 สัปดาห์ก็ตาม แต่หากผู้ป่วยมีอาการที่ไม่รุนแรงจนต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล หรือมีอาการเป็นเวลาอย่างน้อย 4 วัน แพทย์อาจวินิจฉัยว่าผู้ป่วยมีอาการของภาวะ Hypomania แทน ในการรักษาภาวะ Mania แพทย์จะพิจารณากระบวนการรักษาที่เหมาะสมกับลักษณะและความรุนแรงของอาการในผู้ป่วยแต่ละราย รวมทั้งอาจต้องใช้การรักษาควบคู่กันไปมากกว่าหนึ่งวิธี เพื่อประสิทธิภาพทางการรักษาที่ดีที่สุด ดังนี้ การรักษาด้วยยา แพทย์อาจใช้ยาในกลุ่มยารักษาอาการทางจิต เช่น ฮาโลเพอริดอล ควิไทอะปีน โอแลนซาปีน และริสเพอริโดน เป็นต้น รวมทั้งยาควบคุมอารมณ์ เช่น ลิเทียม วาลโพรเอท-เซมิโซเดียม คาร์บามาซีปีน และลาโมไตรจีน เป็นต้น จิตบำบัด การบำบัดทางจิต หรือ Psychotherapy เป็นวิธีที่ใช้เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยสามารถจัดการและรับมือกับความเครียดได้ ซึ่งอาจทำได้หลายรูปแบบ ได้แก่ การรักษาด้วยไฟฟ้า เป็นวิธีการรักษาที่พบได้น้อย มักใช้ในกรณีที่การรักษาอื่น ๆ ไม่ได้ผล หรือผู้ป่วยอาจมีอันตรายถึงชีวิต ซึ่งผู้ป่วยควรปรึกษาแพทย์ก่อนตัดสินใจเลือกเข้ารับการรักษาด้วยวิธีนี้ การช่วยเหลือทางสังคม ผู้ป่วยอาจได้รับความช่วยเหลือทางด้านสุขภาพจากทีมผู้ดูแลด้านสุขภาพจิตหรือพยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยทางจิตในชุมชน รวมถึงนักสังคมสงเคราะห์ที่คอยให้ความช่วยเหลือด้านต่าง ๆ เพื่อให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น นอกจากนี้ ผู้ป่วยภาวะ Mania สามารถดูแลตัวเองได้ด้วยการศึกษาหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับภาวะนี้ เพื่อเรียนรู้วิธีจัดการหรือหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงที่อาจกระตุ้นให้อาการรุนแรงขึ้น โดยผู้ป่วยอาจจดบันทึกประจำวันเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ตนเองและควรเข้ารับการรักษาจากแพทย์อย่างต่อเนื่อง เพื่อประสิทธิผลทางการรักษาที่ดี ผู้ป่วยภาวะ Mania อาจใช้สารเสพติดและดื่มแอลกอฮอล์จนเกิดอันตรายต่อร่างกายได้ รวมทั้งอาจมีพฤติกรรมที่รุนแรงและขาดการยับยั้งชั่งใจจนส่งผลต่อการใช้ชีวิต เช่น มีปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล มีปัญหาเรื่องความรู้ความเข้าใจ มีประสิทธิภาพในการเรียนและการทำงานลดลง ตัดสินใจเรื่องต่าง ๆ ได้แย่ลง มีปัญหาทางการเงิน ก่ออาชญากรรม และเสี่ยงเกิดอุบัติเหตุต่าง ๆ เป็นต้น ในกรณีที่มีอาการค่อนข้างรุนแรง ผู้ป่วยอาจมีความคิดฆ่าตัวตายหรือพยายามฆ่าตัวตายได้ โดยผู้ป่วยภาวะนี้มีโอกาสฆ่าตัวตายมากกว่าคนทั่วไปถึง 60 เท่า ดังนั้น หากผู้ป่วยมีความคิดฆ่าตัวตายควรรีบขอความช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนจากแพทย์หรือคนใกล้ตัว ส่วนบุคคลใกล้ชิดควรสังเกตอาการและรีบนำตัวผู้ป่วยไปพบจิตแพทย์ทันทีที่พบอาการสำคัญ รวมทั้งผู้ป่วยสามารถขอรับคำปรึกษาผ่านทางสายด่วนสุขภาพจิตโดยโทร 1323 ฟรีตลอด 24 ชั่วโมง ปัจจุบันยังไม่มีวิธีที่ช่วยป้องกันภาวะ Mania ได้ ดังนั้น หากสงสัยว่าตนเองหรือคนใกล้ชิดมีอาการของภาวะ Mania ควรรีบไปพบแพทย์ เพื่อหาแนวทางในการรักษาอย่างถูกต้องต่อไป ส่วนผู้ที่ป่วยด้วยภาวะนี้ อาจดูแลตัวเองเพื่อควบคุมอาการและป้องกันอาการรุนแรงขึ้นได้ด้วยการปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังนี้ ความหมาย ภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ (Mania)
อาการของภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
สาเหตุของภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
การวินิจฉัยภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
การรักษาภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
ภาวะแทรกซ้อนของภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ
การป้องกันภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ