สาเหตุของภาวะ อ้วน

ภาวะอ้วน คือ การที่ร่างกายมีการสะสมไขมันมากผิดปกติ หรือมากเกินกว่าที่ร่างกายจะเผาผลาญออกไปผ่านกิจกรรมประจำวัน สาเหตุของภาวะอ้วนเกิดจากหลายปัจจัย ได้แก่

พฤติกรรมการบริโภค คนบริโภคอาหารแล้วเปลี่ยนสารอาหารที่ได้รับออกมาในรูปของพลังงาน หน่วยของพลังงานที่ได้รับจากการบริโภคอาหารเรียกว่าแคลอรี่ ร่างกายคนทั่วไปมีความต้องการแคลอรี่ต่อวัน คือ เพศชายประมาณ 2,500 แคลอรี่ และเพศหญิงประมาณ 2,000 แคลอรี่

ภาวะอ้วนมักเกิดจากการรับประทานอาหารที่มีแคลอรี่สูง มีไขมันและน้ำตาลสูงในปริมาณที่มากเกินกว่าความต้องการของร่างกาย เช่น อาหารจานด่วน บุฟเฟ่ต์ ของหวาน หรือขนมหวานหลังอาหารจานหลัก การดื่มเครื่องดื่มแคลอรี่สูง อย่างน้ำหวาน น้ำอัดลม และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ รวมถึงไม่รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ อย่างผัก ผลไม้ เพื่อช่วยเพิ่มประสิทธิภาพให้แก่ระบบย่อยอาหาร

พฤติกรรมการใช้ชีวิต มีกิจวัตรประจำวัน ลักษณะนิสัย หรือข้อจำกัดทางสุขภาพ เช่น อาการป่วยต่าง ๆ ทำให้ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย รวมถึงการขาดการออกกำลังกายอย่างเหมาะสม ทำให้มีการเผาผลาญแคลอรี่และไขมันน้อย จนเกิดเป็นไขมันสะสมอยู่ในร่างกายปริมาณมาก

การพักผ่อนไม่เพียงพอ จะกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน ทำให้เกิดความอยากอาหารมากขึ้น จึงต้องบริโภคอาหารที่ให้แคลอรี่สูงเพิ่มขึ้น

การเลิกสูบบุหรี่ อาจมีผลต่อพฤติกรรมการบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อทดแทนพฤติกรรมการสูบบุหรี่ จึงอาจส่งผลต่อน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นและนำไปสู่ภาวะอ้วนได้ อย่างไรก็ตาม การเลิกสูบบุหรี่ย่อมส่งผลดีต่อสุขภาพโดยรวม ผู้ที่มีภาวะอ้วนจากการเลิกสูบบุหรี่จึงควรรักษาภาวะอ้วน และไม่กลับไปสูบบุหรี่อีก

กรรมพันธุ์ ร่างกายของแต่ละคนมีประสิทธิภาพในการเผาผลาญกำจัดไขมันแล้วเปลี่ยนเป็นพลังงานแตกต่างกัน พันธุกรรมจึงอาจมีผลต่อปริมาณไขมันที่สะสมในร่างกาย และแหล่งที่ไขมันถูกส่งไปเผาผลาญเป็นพลังงานภายในร่างกาย

หนึ่งในโรคทางกรรมพันธุ์ที่ทำให้ผู้ป่วยมีภาวะอ้วน คือ พราเดอร์-วิลลี่ ซินโดรม (Prader-Willi Syndrome) ซึ่งผู้ป่วยจะมีอาการกินจุ กินไม่หยุด และมีพัฒนาการช้า

อายุ ภาวะอ้วนสามารถเกิดได้กับทุกวัย แต่เมื่อเติบโตขึ้นและเข้าสู่วัยต่าง ๆ ฮอร์โมนในร่างกายจะมีการเปลี่ยนแปลง ส่งผลให้มีกิจกรรมที่ทำให้เกิดการเผาผลาญไขมันลดน้อยลง หากมีการบริโภคอาหารแคลอรี่สูงแล้วขาดการกำจัดไขมันส่วนเกินออกไปอย่างเหมาะสมกับร่างกายตามวัย ก็จะนำไปสู่ภาวะอ้วนได้ในที่สุด

ปัจจัยทางการแพทย์ การเจ็บป่วย บางอาการหรือบางโรคก็อาจส่งผลต่อการเกิดภาวะอ้วนได้ เช่น ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานต่ำกว่าปกติทำให้ร่างกายมีการเผาผลาญพลังงานน้อยลง หรือโรคคุชชิ่งซินโดรม (Cushing’s Syndrome) ซึ่งร่างกายจะมีระดับฮอร์โมนคอร์ติโซลสูงเป็นเหตุให้เกิดการสะสมไขมันตามส่วนต่าง ๆ อย่างใบหน้า ช่วงท้อง และหน้าอก

การรักษาด้วยยาบางชนิดก็สามารถส่งผลกระทบต่อกระบวนการเผาผลาญและการสะสมไขมันจนเกิดภาวะอ้วน เช่น ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) กลุ่มยาต้านเศร้า ยาที่ใช้รักษาโรคเบาหวาน โรคลมชัก และโรคจิตเภท

ปัจจัยภายนอกอื่น ๆ

• สภาพแวดล้อม หากเด็กเติบโตมาในครอบครัวที่มีผู้ปกครองหรือบุคคลใกล้ชิดมีภาวะอ้วน เด็กจะมีแนวโน้มของพฤติกรรมการบริโภคอาหารและเครื่องดื่มเช่นเดียวกัน
• สถานภาพเศรษฐกิจ บางคนอาจมีสถานะทางการเงินและสภาพสังคมที่อยู่อาศัยที่ไม่เอื้ออำนวยต่อการบริโภคอาหารที่ดีและมีประโยชน์ จึงมีความจำเป็นต้องใช้ชีวิตและบริโภคอาหารที่เสี่ยงต่อการเกิดภาวะอ้วน อย่างอาหารจานด่วน หรืออาหารขยะที่มีราคาถูกแต่มีไขมันสูง