Illness name: ภาวะขากระตุกขณะนอนหลับ
Description: PLMD (Periodic Limb Movement Disorder) หรือภาวะขากระตุกขณะนอนหลับ เป็นภาวะที่ทำให้กล้ามเนื้อขาเกิดการกระตุกซ้ำ ๆ เป็นจังหวะในช่วงเวลาหนึ่ง เกิดขึ้นในช่วง Non-Rem หรือช่วงหลับตื้นจนถึงหลับลึก ซึ่งในช่วงนี้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายจะทำงานช้าลงต่างจากช่วง Rem อย่างไรก็ตาม อาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัว แต่ก็อาจทำให้ตื่นขึ้นมากลางดึกได้ เนื่องจากรู้สึกเหนื่อยหรือไม่สบายตัว อาการดังกล่าวจึงอาจส่งผลต่อการใช้ชีวิตในเวลากลางวัน โดยพบภาวะนี้ได้ในคนทุกเพศทุกวัย แต่มักพบมากในวัยกลางคนและวัยชรา อาการของ PLMD ส่วนใหญ่ผู้ป่วยภาวะขากระตุกขณะนอนหลับหรือ PLMD มักไม่รู้ตัวว่าป่วยด้วยภาวะนี้ แต่อาจทราบจากคนในครอบครัว คนรัก หรือคนใกล้ตัวที่สังเกตเห็นอาการ โดยในเบื้องต้น อาการของ PLMD มักมีลักษณะดังต่อไปนี้ สาเหตุของ PLMD ในปัจจุบันยังหาสาเหตุที่แน่ชัดของอาการนี้ไม่ได้ แต่อาจเกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง จึงทำให้เกิดอาการขากระตุกขณะนอนหลับขึ้น อย่างไรก็ตาม มีปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ที่อาจส่งผลให้เกิดอาการนี้ได้ เช่น โรคหรือการเจ็บป่วยที่เกี่ยวข้องกับการนอนหลับ การบาดเจ็บหรือการเจ็บป่วยด้วยโรคอื่น ๆ การได้รับสารหรือยาบางชนิด การวินิจฉัย PLMD เนื่องจากผู้ที่เผชิญภาวะขากระตุกขณะนอนหลับมักไม่รู้สึกตัวขณะมีอาการ ดังนั้น จึงอาจตรวจพบภาวะนี้ได้จากการสังเกตพฤติกรรมการนอนและคำบอกเล่าจากคนใกล้ตัว ซึ่งผู้ป่วยควรไปพบแพทย์เมื่อมีอาการดังกล่าวในระดับที่มากขึ้นจนกลายเป็นปัญหาต่อตนเองและคนใกล้ตัว เมื่อไปพบแพทย์ แพทย์อาจซักประวัติการรักษาของผู้ป่วยและคนในครอบครัว โรคประจำตัว ยาที่รับประทาน พฤติกรรมการใช้ชีวิต และตรวจร่างกายผู้ป่วย เพื่อหาโรคที่อาจส่งผลให้เกิดอาการในลักษณะที่คล้ายกับภาวะ PLMD นอกจากนี้ แพทย์อาจตรวจด้วยวิธีอื่นเพิ่มเติม เพื่อยืนยันผลการวินิจฉัยด้วย เช่น นอกจากนี้ หลังตรวจด้วยวิธีการต่าง ๆ แล้ว แพทย์อาจส่งผลตรวจไปยังแพทย์เฉพาะทางด้านระบบประสาท เพื่อให้ช่วยประเมินอาการและตัดโรคทางระบบประสาทอื่น ๆ ที่มีลักษณะคล้ายกันออกไป และวินิจฉัยภาวะเจ็บป่วยที่เกิดขึ้นได้อย่างถูกต้อง การรักษา PLMD แม้ PLMD จะเป็นภาวะที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การรักษาและดูแลตนเองจะสามารถบรรเทาความรุนแรงของอาการที่เกิดขึ้นได้ โดยทำตามวิธีดังต่อไปนี้ รับประทานอาหารที่ดี หลีกเลี่ยงคาเฟอีน ใช้ยารักษา ภาวะแทรกซ้อนของ PLMD อาการขากระตุกขณะนอนหลับนั้นอาจรบกวนการนอนของตัวผู้ป่วยเองและคนใกล้ตัว ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาต่าง ๆ ทั้งทางร่างกายและจิตใจได้ เช่น การป้องกัน PLMD แม้ยังหาสาเหตุหลักของภาวะ PLMD ไม่ได้ แต่ก็สามารถลดความเสี่ยงจากปัจจัยอื่น ๆ ที่ทำให้เกิดอาการของภาวะนี้ได้ด้วยการดูแลสุขภาพกายใจให้ดีอยู่เสมอ โดยสังเกตความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับตนเองและไปพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพเป็นระยะ โดยเฉพาะการตรวจระดับธาตุเหล็กและกรดโฟลิคในเลือดที่แสดงถึงการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกายว่าสามารถทำงานได้อย่างปกติและมีประสิทธิภาพหรือไม่ รวมทั้งควรปรับเปลี่ยนวิธีการใช้ชีวิตให้ส่งผลดีต่อสุขภาพมากขึ้น เช่น งดดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์หรือคาเฟอีน งดสูบบุหรี่ ทำกิจกรรมผ่อนคลายความเครียดอย่างการเล่นโยคะ การนั่งสมาธิ การนวด หรือการแช่น้ำอุ่นก่อนนอน เป็นต้น ความหมาย ภาวะขากระตุกขณะนอนหลับ
ควรรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายในปริมาณที่เหมาะสม โดยเฉพาะอาหารที่อุดมไปด้วยธาตุเหล็ก เช่น ผักปวยเล้ง อาหารทะเลประเภทกุ้งหรือหอย เครื่องในสัตว์ เป็นต้น และอาหารที่มีกรดโฟลิคสูง เช่น พืชตระกูลถั่ว หน่อไม้ฝรั่ง และไข่ เป็นต้น เพราะหากมีธาตุเหล็กและกรดโฟลิคในเลือดอยู่ในระดับต่ำ อาจส่งผลให้เกิดอาการของภาวะ PLMD ได้
ควรงดการบริโภคผลิตภัณฑ์ที่มีคาเฟอีนเป็นส่วนประกอบ เช่น ชา กาแฟ โกโก้ น้ำอัดลม เครื่องดื่มชูกำลัง ช็อกโกแลต เป็นต้น รวมถึงงดใช้ยาที่มีคาเฟอีนเป็นส่วนประกอบอย่างยาแก้ปวดหัวไมเกรน เนื่องจากคาเฟอีนจะทำให้อาการของภาวะนี้รุนแรงยิ่งขึ้น
แพทย์อาจสั่งจ่ายยาในกรณีที่อาการนั้นอยู่ในขั้นรุนแรง โดยยาที่ใช้บรรเทาอาการขากระตุกขณะนอนหลับเป็นกลุ่มยาแบบเดียวกันกับที่ใช้รักษาอาการ RLS หรือโรคขาอยู่ไม่สุข เพื่อยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ เช่น กลุ่มยาเบนโซไดอะซีปีน อย่างโคลนาซีแพม กลุ่มยาโดปามีน แอนตาโกนิสต์ อย่างเลโวโดปาหรือคาร์บิโดปา กลุ่มยากาบา รีเซปเตอร์ อะโกนิสต์ อย่างบาโคลเฟน และกลุ่มยากันชัก อย่างกาบาเพนติน เป็นต้น โดยกลุ่มยาโดปามีน แอนตาโกนิสต์ อย่างซายน์เมทและยากลุ่มกันชักบางชนิดอาจทำให้เกิดภาวะ PLMD ได้เช่นกัน ดังนั้น การใช้ยาเพื่อรักษาอาการดังกล่าวจึงควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์และใช้ยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัดเท่านั้น