ความหมาย เลือดออกตามไรฟัน

เลือดออกตามไรฟัน เป็นอาการที่มีเลือดไหลออกมาจากเหงือกและไรฟัน ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น เหงือกอักเสบ โรคเหงือก ลักปิดลักเปิด แปรงฟันแรงเกินไป ใช้ไหมขัดฟันไม่ถูกวิธี เครื่องมือจัดฟันรัดแน่นเกินไป หรืออาจเป็นอาการแสดงของปัญหาสุขภาพอื่น ๆ โดยอาจเกิดขึ้นร่วมกับอาการอย่างเหงือกบวม หรือปวดตามเหงือกและไรฟัน ดังนั้น ควรหมั่นสังเกตอาการหรือความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับเหงือกและฟัน เพื่อที่จะสามารถป้องกันละรักษาปัญหาสุขภาพต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นได้อย่างทันท่วงที

สัญญาณสำคัญที่ควรไปพบแพทย์

ผู้ป่วยที่มีเลือดออกตามไรฟัน ควรไปพบแพทย์หากมีอาการดังต่อไปนี้

• เลือดออกตามไรฟันอย่างเรื้อรังหรือรุนแรงขึ้น
• มีเลือดไหลออกมาไม่หยุดหลังเข้ารับการรักษาเหงือกและฟัน
• มีอาการอื่น ๆ ที่หาสาเหตุไม่ได้เกิดขึ้นร่วมกับอาการเลือดออกตามไรฟัน

สาเหตุของเลือดออกตามไรฟัน

เลือดออกตามไรฟัน อาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

• การก่อตัวของคราบพลัคตามแนวเหงือก ซึ่งอาจทำให้เหงือกอักเสบ จนเหงือกบวมและมีเลือดออกตามไรฟันได้  
• การติดเชื้อภายในเหงือกหรือฟัน เช่น โรคปริทันต์ ซึ่งเกิดจากเหงือกอักเสบอย่างเรื้อรังและพัฒนาความรุนแรงมากขึ้นจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
• การขาดสารอาหารจำพวกวิตามินซี และวิตามินเค โดยเฉพาะการขาดวิตามินซี อาจทำให้เป็นโรคลักปิดลักเปิดที่ทำให้ร่างกายอ่อนแอ และมีเลือดออกตามไรฟันได้ง่าย
• แปรงฟันแรงเกินไป หรือใช้ไหมขัดฟันไม่ถูกวิธี
• ใส่ฟันปลอมหรือเครื่องมือจัดฟันที่หลวม ไม่พอดีกับฟัน
• การเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนในระหว่างที่ตั้งครรภ์
• มีปัญหาสุขภาพเป็นภาวะเลือดออกผิดปกติ ขาดเกล็ดเลือดหรือขาดโปรตีนที่ช่วยทำให้เลือดแข็งตัว เช่น โรคฮีโมฟีเลีย (Hemophilia)
• ป่วยด้วยโรคลูคีเมีย ซึ่งเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่ง  
• ใช้ยารักษากลุ่มยาต้านการแข็งตัวของเลือด เช่น วาร์ฟาริน แอสไพริน เฮพาริน
• เกล็ดเลือดต่ำ โดยโรคที่มักมีความเสี่ยงทำให้เกล็ดเลือดต่ำ ได้แก่ ไข้เลือดออก ไขกระดูกฝ่อ เป็นต้น

การวินิจฉัยเลือดออกตามไรฟัน

เมื่อไปพบทันตแพทย์ ผู้ป่วยจะได้รับการตรวจบริเวณเหงือกและฟัน และต้องตอบคำถามสุขภาพ เช่น พฤติกรรมการแปรงฟัน การดูแลรักษาสุขภาพช่องปาก การบริโภคอาหาร ตลอดจนการรับประทานยารักษาต่าง ๆ ที่อาจมีผลทำให้เลือดออกตามไรฟันได้

จากนั้น แพทย์อาจส่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่แน่ชัดของอาการเลือดออกตามไรฟันที่อาจเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญภายในได้ โดยแพทย์อาจส่งตรวจตามวิธีดังต่อไปนี้

• เอกซเรย์ช่องปาก ผู้ป่วยต้องอยู่หน้าเครื่องเอกซเรย์แล้วให้เครื่องฉายภาพบริเวณฟันและกรามภายในออกมา โดยแพทย์จะตรวจวินิจฉัยหาความผิดปกติที่เกิดขึ้นบริเวณเหงือกและฟันจากภาพเอกซเรย์ที่ได้
• การตรวจเลือด แพทย์จะเจาะนำตัวอย่างเลือดของผู้ป่วยไปตรวจหาความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด หรือตรวจนับแยกชนิดเม็ดเลือดขาว เพื่อตรวจหาสัญญาณการติดเชื้อและความผิดปกติต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับเม็ดเลือดและเกล็ดเลือด

การรักษาเลือดออกตามไรฟัน

การรักษาเมื่อไปพบแพทย์

หลังการตรวจวินิจฉัย ผู้ป่วยควรได้รับการรักษาตามโรคที่เป็นสาเหตุของอาการเลือดออกตามไรฟัน โดยแพทย์จะแนะนำวิธีการและขั้นตอนที่เหมาะสมต่อไป

ส่วนด้านการรักษาอาการเพื่อไม่ให้มีเลือดออกตามไรฟัน ทันตแพทย์อาจมีวิธีการรักษาดังนี้

• นัดหมายให้ผู้ป่วยมาตรวจฟันและทำความสะอาดฟันเป็นระยะ เพื่อตรวจให้มั่นใจว่าผู้ป่วยไม่ได้มีอาการเลือดออกตามไรฟันอันมาจากปัญหาสุขภาพอื่น ๆ
• สอนวิธีการแปรงฟันและการใช้ไหมขัดฟัน อย่างถูกวิธีแก่ผู้ป่วย เพื่อกำจัดและป้องกันการก่อตัวของคราบพลัค
• ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ผู้ป่วยใช้แปรงสีฟันที่มีเนื้อแปรงนุ่ม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในผู้ป่วยที่มักมีเลือดออกตามไรฟันหลังการแปรงฟัน
• ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ผู้ป่วยใช้แปรงสีฟันไฟฟ้า ซึ่งถูกออกแบบมาให้สามารถทำความสะอาดตามซอกฟันและแนวเหงือกได้ดีกว่าการแปรงฟันตามปกติ
• ทันตแพทย์อาจให้ผู้ป่วยใช้น้ำยาบ้วนปากสูตรฆ่าเชื้อ สูตรตัวยาไฮโดรเจน เพอร์ออกไซด์ (Hydrogen Peroxide) ผสมกับน้ำเปล่าบ้วนปาก หรือใช้น้ำเกลืออุ่น ๆ บ้วนปาก เพื่อลดคราบพลัคและบรรเทาอาการเหงือกบวมที่เป็นเหตุทำให้เลือดออกตามไรฟันได้

การรักษาอาการและดูแลตนเองที่บ้าน

• ไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจรักษาสุขภาพช่องปากและขูดหินปูนอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง หรือทุก ๆ 6 เดือน
• ปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์อย่างเคร่งครัด และสอบถามเมื่อมีข้อสงสัย
• หากมีเลือดออกตามไรฟันมาก ให้กดบริเวณที่มีเลือดออกด้วยผ้าก๊อซชุบน้ำเย็น
• แปรงฟันเบา ๆ ด้วยแปรงสีฟันที่มีเนื้อแปรงนุ่ม โดยควรแปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง หรือหลังมื้ออาหาร
• ควรใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดตามซอกฟันประมาณ 2 ครั้ง/วัน เพื่อป้องกันการก่อตัวของคราบพลัค
• อาจใช้เครื่องฉีดน้ำในระดับเบาฉีดนวดบริเวณเหงือก
• ไปพบทันตแพทย์หากฟันปลอมหรืออุปกรณ์จัดฟันหลวมหรือแน่นจนเกินไปไม่พอดีกับฟัน
• หลีกเลี่ยงการรับประทานยาแอสไพรินหรือยาต้านการแข็งตัวของเลือดโดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์ และปรึกษาแพทย์ให้แนะนำการเปลี่ยนยา หากกำลังรับประทานยากลุ่มนี้อยู่
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์และดีต่อสุขภาพ โดยควรหลีกเลี่ยงการบริโภคขนมขบเคี้ยว และลดปริมาณการบริโภคคาร์โบไฮเดรตจากอาหารบางประเภทลง
• หากเลือดออกตามไรฟันเกิดจากการบริโภควิตามินซีไม่เพียงพอ ควรบริโภคอาหารที่เป็นแหล่งวิตามินซี เช่น ส้ม น้ำส้ม และผลไม้ในตระกูลส้ม สตรอว์เบอร์รี่ มะเขือเทศ พริกหวาน บล็อคโคลี่ หรือรับประทานอาหารเสริมวิตามิน ภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร
• หากเลือดออกตามไรฟันเกิดจากการบริโภควิตามินเคไม่เพียงพอ ควรบริโภคอาหารที่เป็นแหล่งวิตามินเค เช่น ผักคะน้า ผักกาด ผักกาดเขียวปลี ผักโขม ผักสลัดน้ำ ถั่วเหลือง น้ำมันมะกอก หรือรับประทานอาหารเสริมวิตามิน ภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร

การป้องกันอาการเลือดออกตามไรฟัน

• แปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกต้องตามวิธีที่ทันตแพทย์แนะนำ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงขนมขบเคี้ยวหรือของหวาน ที่อาจทำให้เกิดการสะสมและก่อตัวของคราบพลัคจากน้ำตาลได้
• บริโภคอาหารที่มีวิตามินซี และวิตามินเค อย่างเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
• ไม่สูบบุหรี่ เพราะอาจทำให้อาการเลือดออกตามไรฟันแย่ลงได้
• ไม่ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์